Het is dringen op de kalender. De dag van de kokosnoot. De dag van het vrouwencondoom. Van het potlood of de gorilla. Op 27 juni vierden we de dag van de zonnebril en op 9 oktober was er zelfs een Nationale Krokettendag. De dag van de bescheidenheid ontbreekt. Op zich logisch, maar vanuit de geestelijke gezondheidszorg bezien zou zo’n dag zo slecht nog niet zijn. Er is in die sector alle reden tot wat minder hoog- en wat meer deemoed.
Henry Cotton (1876 – 1933) was een Amerikaans psychiater die er van overtuigd was dat psychoses werden veroorzaakt door bacteriële ontstekingen. In eerste instantie verwijderde hij ongevraagd tanden en amandelen bij zijn patiënten, later moesten ook dikke darmen, eierstokken of magen eraan geloven. Iedere plek waar de bacterie zich schuil hield, moest worden verwijderd. Cotton kon lang zijn gang gaan, omdat invloedrijke psychiaters hem de hand boven het hoofd hielden. Onderzoek dat aantoonde dat er bij patiënten geen verbetering optrad, werd gediskwalificeerd omdat dat door een jonge vrouw was uitgevoerd. Uiteindelijk bleek dat Cotton de genezingspercentages had vervalst en dat in werkelijkheid veel patiënten de ingreep niet hadden overleefd. Een voorbeeld uit lang vervlogen tijden.
Helaas niet het enige voorbeeld. Zo dreef Walter Freeman (1895 – 1972) met behulp van een hamertje en ijspriem via de oogkas de voorhoofdskwab van duizenden patiënten in en verwoestte daar moedwillig hersenweefsel. Vooral vrouwelijke patiënten die door de verpleging onhandelbaar werden bevonden, waren hier het slachtoffer van. Dat velen van hen als kasplantjes verder leefden, werd gezien als een therapeutisch succes.
Een voorbeeld dichter bij huis. Nog steeds zijn veel mensen, inclusief hulpverleners, ervan overtuigd dat een depressie wordt veroorzaakt door een chemische disbalans in het brein. Zo staat op de website van de depressie vereniging dat bij een depressie de werking van twee soorten neurotransmitters ontregeld is, namelijk van serotonine en noradrenaline en dat antidepressiva proberen de werking weer te herstellen. Miljoenen mensen die deze pillen slikken en last hebben van bijwerkingen, hebben van hun huisarts te horen gekregen dat stofjes in de hersenen het niet goed doen en dat het net zoiets is als diabetes. Ze zijn waarschijnlijk onbedoeld om de tuin geleid. Al in 1988 was duidelijk dat het net zo waarschijnlijk is dat mensen met normale serotoninespiegels zich depressief voelen als mensen met abnormale serotoninespiegels. En dat het voor mensen met abnormaal hoge serotonineniveaus net zo waarschijnlijk is om zich depressief te voelen als voor mensen met abnormaal lage serotonineniveaus. Er is geen overtuigend bewijs dat depressieve mensen een tekort aan serotonine of noradrenaline hebben.
De rode draad is deze. Psychiaters en onderzoekers zijn met de beste bedoeling hardnekkig op zoek naar de biologische oorzaken van ernstig psychisch lijden. Zij raken gaandeweg geobsedeerd door hun theorieën, gesteund door de alfa-mannen in het veld, en worden immuun voor kritiek met als treurige uitkomst dat patiënten onherstelbare schade wordt berokkend.
Er wordt veel onderzoek gedaan naar de aard van psychische aandoeningen. Dat heeft veel kennis gegenereerd. Helaas meestal geen kennis waar patiënten wat aan hebben. Hun situatie is de laatste decennia niet werkelijk verbeterd. Na meer dan een halve eeuw onderzoek, duizenden Randomised Controlled Trials en miljoenen aan geïnvesteerde middelen blijkt dat de effectgroottes van psychotherapieën en farmacotherapieën voor psychische stoornissen zeer beperkt is. Tijd voor een jaar van bescheidenheid.
Voor wie meer wil lezen:
- Leichsenring, F., Steinert, C., Rabung, S., & Ioannidis, J. P. A. (2022). The efficacy of psychotherapies and pharmacotherapies for mental disorders in adults: An umbrella review and meta-analytic evaluation of recent meta-analyses. World Psychiatry, 21, 133–145
- Levine, B. (2022) A Profession without Reason. The Crisis of Contemporary Psychiatry. AK Pres
- Scull, A. (2022) Desperate Remedies. Psychiatry and the mysteries of mental illness. Harvard University Press
Bekijk ook de GGZ Inspiratie: Wat bepaalt het succes van jouw behandeling als ggz-professional!
Van Rob Keukens (inhoudelijk adviseur GGZ Ecademy)
Rob Keukens is naast zijn werk als inhoudelijk adviseur voor GGZ Ecademy betrokken bij de Federation Global Initiative on Psychiatry (FGIP). Dit is een internationale non-profit organisatie die zich wereldwijd bezighoudt met het bevorderen van humane, ethisch verantwoorde geestelijke gezondheidszorg. Hoeksteen van de organisatie is het opkomen voor het naleven van mensenrechten in de ggz.
