Inmiddels is het al meer dan 100 dagen geleden dat Rusland zijn speciale operatie begon om Oekraïne te bevrijden van de nazi’s. Terwijl hier de kaars van Derksen en de wachtrijen op Schiphol het nieuws over de bloedige oorlog en de wreedheden van de Russische ‘bevrijders’ van de voorpagina hebben verdrongen, gaat de strijd onverminderd voort en lijkt het een uitputtingsslag te worden.
De imperialistische koortsdromen van de bezetters veroorzaken een onbeschrijfelijk lijden. Ruim 6 miljoen mensen, vooral vrouwen en kinderen, zijn naar het buitenland gevlucht. De meesten naar Polen, maar ook is er bijna een miljoen mensen in Rusland beland. Velen zijn tegen hun wil daarheen gedeporteerd. In het land zelf hebben 8 miljoen mensen huis en haard moeten verlaten en een veiliger heenkomen gezocht in relatief rustige delen van het land. Velen maken dit voor de tweede keer mee. Na de Russische inval in 2014 in de Donbas, worden ze andermaal gedwongen alles achter te laten en op de vlucht te slaan. Gerichte aanvallen op gezondheidszorgfaciliteiten (inclusief die tegen personeel, patiënten, bevoorradingstransporten en magazijnen) gaan onverminderd door. Tot eind mei zijn er 256 aanvallen gemeld op gezondheidszorginstellingen, waaronder ggz-instellingen. Deze aanvallen ontnemen de bevolking de dringend noodzakelijke zorg en ondermijnen het hele gezondheidszorgstelsel.
Verspreiding infectieziekten neemt toe en psychosociale steun is hard nodig
Het gezondheidssysteem van Oekraïne staat voor meerdere uitdagingen. De toegang tot gezondheidszorg wordt ernstig belemmerd door veiligheidsproblemen, beperkte mobiliteit, gebroken toeleveringsketens en massale ontheemding. Dit leidt tot talloze gezondheidsrisico’s, zoals een toename in het aantal gewonden, verspreiding van infectieziekten zoals cholera en difterie, voedseltekorten en (op termijn) psychotrauma.
Stress en psychisch lijden is extreem hoog in Oekraïne, met daarbij een beperkte toegang tot psychologische en psychiatrische hulp. Psychosociale steun is hard nodig, vooral met het oog op een verwachte toename van negatieve copingmechanismen, waaronder misbruik en zelfbeschadiging. Er is een verhoogd risico op psychische nood en langdurige psychische problemen, ongewenste zwangerschap, soa’s en negatieve copingstrategieën zoals verslaving. Preventie van en bescherming tegen gendergerelateerd geweld, mensenhandel, seksuele uitbuiting en misbruik blijven ook belangrijke aandachtspunten.
Veerkrachtige en loyale ggz-medewerkers verdienen onze steun
De situatie in de ggz is nijpend. Instellingen zitten overvol, omdat ze patiënten opvangen die gevlucht zijn uit oorlogsgebieden of die uit verwoeste instellingen komen. En daarnaast de zorg voor getraumatiseerde strijders, die de verschrikkingen aan het front hebben meegemaakt. Ambulante zorg is vrijwel onmogelijk, vanwege tekorten aan brandstof. Personeel is deels ook op de vlucht, waardoor de werkdruk voor de resterende staf eigenlijk ondoenlijk is. Burn-out en secundaire traumatisering steken de kop op, sommigen zijn de uitputting nabij. Op patiënten heeft de oorlog soms een wat paradoxale uitwerking. Er zijn patiënten, bij wie de klachten verergeren. Slaapproblemen, toegenomen angst, gevoelens van onveiligheid. Maar er zijn ook patiënten, bij wie de situatie stabiel is of zelfs verbetert. Het gevoel met zijn allen in hetzelfde schuitje te zitten vervaagt de grens tussen patiënt en niet-patiënt, en geeft het gevoel betekenisvol te kunnen zijn en deel uit te maken van een groter geheel. Van nogal wat personeelsleden hoor ik dat hun patiënten zich om hen bekommeren en hulp willen bieden. Indrukwekkend is de veerkracht, loyaliteit aan de patiënten en flexibiliteit die verpleegkundigen, psychologen, psychiaters en social workers laten zien. Zij verdienen al onze steun.
De Federation Global Initiative on Psychiatry (FGIP) ondersteunt de ggz in Oekraïne. Meer informatie of donaties via fgip.kentaa.com. Heb je naar aanleiding van dit bericht vragen, dan kun je mailen met rob@ggzecademy.nl.
Van Rob Keukens (inhoudelijk adviseur GGZ Ecademy)
Rob Keukens is naast zijn werk als inhoudelijk adviseur voor GGZ Ecademy betrokken bij de Federation Global Initiative on Psychiatry (FGIP). Dit is een internationale non-profit organisatie die zich wereldwijd bezighoudt met het bevorderen van humane, ethisch verantwoorde geestelijke gezondheidszorg. Hoeksteen van de organisatie is het opkomen voor het naleven van mensenrechten in de ggz.
