Bij GGZ Ecademy is het nu mogelijk het nieuwe leertraject Geschiedenis van de psychiatrie volgen. Een interview met Joost Vijselaar, ontwikkelaar van en verteller binnen het traject.
Al meer dan twee eeuwen is de psychiatrie een bijzonder vakgebied in de zorg met veel ontwikkelingen, vraagstukken die blijven terugkomen en onderwerpen die discussie blijven aanwakkeren. Sommige van een universeel karakter. Prof. Dr. Joost Vijselaar wil dat het leertraject Geschiedenis van de Psychiatrie breed toegankelijk is, voor een grotere groep mensen dan alleen diegenen die als medicus psychiatrie studeren. Daarom zijn de colleges die hij al langer geeft nu opgenomen. Op diverse oude locaties neemt hij de student mee door de tijd, verhalen doorspekt met sprekende voorbeelden en prikkelende terugblikken op wat destijds ‘normaal’ was.
De modules zijn verrijkt met kennisvragen en ook reflectievragen over het eigen denken en doen, geven een mooi overzicht waarbij je als deelnemer je eigen handelen in perspectief zet van verleden en heden.
‘De psychiatrie kent al twee eeuwen een heel boeiende ontwikkeling. Wat we nu weten is het resultaat van een complex historisch proces’, vertelt Vijselaar. ‘Het is een open wetenschap, beïnvloed door maatschappelijke en culturele processen en kennis uit andere wetenschappen. Dat maakt het ontzettend interessant en ook gecompliceerd.’ Sommige onderwerpen zien we door de historie vaker terugkomen: ‘Bijvoorbeeld de discussie over de verhouding tussen lichaam op geest en omgekeerd. Die zie je eind 18e eeuw al duidelijk, en nu ook weer.
En we zien omslagen: in de jaren ’70 praatte de behandelaar het liefst vooral met de patiënt en bestond er een taboe op erfelijkheid en de mogelijk biologische oorsprong van psychiatrische aandoeningen, terwijl sinds de jaren ’90 we veel vanuit het perspectief en jargon van de hersenen bekijken.’ Interessante informatie voor iedereen binnen de ggz – Vijselaar denkt dat ook bijvoorbeeld maatschappelijk werkers en psychiatrisch verpleegkundigen veel kunnen hebben aan de leergang.
Innovaties uit voorbije tijden, sommige nu nog steeds onderdeel van de gangbare therapieën, oude en nieuwe denkbeelden, patronen en blijvende inzichten, alles komt aan bod in het leertraject. Hij behandelt per tijdperk belangrijke overtuigingen, de invloed hiervan op het vak en ook wat daar later mee gebeurde, zoals bijvoorbeeld de brede protestcultuur in de jaren ’70 die de antipsychiatrie voedde of de visie op het gebruik van Prozac toen het middel net op de markt kwam.
Elk hoofdstuk wordt de cursist uitgedaagd vooral ook het eigen handelen en denken te zien in historisch perspectief, via reflectievragen. ‘Het geeft perspectief, relativering van de waan van de dag, het brengt hopelijk nieuwe ideeën. De geschiedenis laat zien dat een brede blik heel belangrijk is. Op het moment lijkt er sprake van een heroriëntering in het vak, laten we dat doen met de kennis die we hebben uit het verleden.’
Prof. dr. Joost Vijselaar (1957) is historicus en als hoogleraar ‘Geschiedenis van de Psychiatrie’ verbonden aan het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Hij ontwikkelde voor GGZ Ecademy het leertraject, gebaseerd op de kennis die hij ook normaal in de opleiding psychiatrie al 15 jaar overdraagt op psychiaters in opleiding.
