Gedetineerden vormen een van de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Het leven heeft hen meestal danig op de proef gesteld en vaak overtreft de draaglast de draagkracht. Naar schatting 60 procent heeft een psychische stoornis, 60 procent een verslaving en ongeveer 30 procent is zwakbegaafd of heeft een licht verstandelijke beperking. Volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie is het risico op suïcide onder (ex-)gedetineerden aanzienlijk hoger dan onder de gewone bevolking. De complexiteit en de cumulatie van problemen vergt veel van het personeel. Zij zijn daar bovendien lang niet altijd goed voor opgeleid. Als gevolg van overheidsmaatregelen zoals versobering van de detentie en bezuinigingen wordt het appel op zelfredzaamheid steeds groter bij deze groeiende groep gedetineerden. En juist vanwege hun problemen zijn ze nauwelijks zelfredzaam. De uitdagingen rondom deze groep gedetineerden zijn niet een typisch Nederlands probleem. Ondanks alle moeilijkheden en tekortkomingen in de Nederlandse situatie kan met enige goede wil zelfs worden geconstateerd dat we ten opzichte van de meeste andere landen geen slecht figuur slaan.
Neem bijvoorbeeld Oekraïne. Eind 2019 voerde een door de Europese Unie gesteund Litouws-Engels-Nederlands onderzoeksteam een assessment uit naar de gevangenispsychiatrie in enkele Oekraïense gevangenissen mede omdat de Oekraïense overheid de wens heeft de kwaliteit van de gevangenispsychiatrie te verbeteren. Op basis van de bevindingen zijn aanbevelingen gedaan om de deplorabele toestand waarin gedetineerden met psychische problemen daar moeten leven te verbeteren. Hun rechten worden geschonden en dagen worden voornamelijk op bed en in ledigheid doorgebracht in zespersoons cellen die 23 uur per dag op slot zijn. Interactie met de staf is instrumenteel en van enige vorm van behandeling anders dan van medicatie is geen sprake. De hulpverleners die er werken zijn ondergeschikt aan de bewakers. Het scheppen van een humane, stimulerende leefomgeving is van groot belang en heeft een grote impact op het welbevinden en de veiligheid van zowel het personeel als de gedetineerden. Een eerlijke bejegening, een dagprogramma met zinvolle activiteiten, de mogelijkheid regelmatig bezoek te mogen ontvangen leiden tot minder psychologische problemen onder gevangenen.
Voor wie het interessant vindt eens te lezen hoe het er elders op de wereld aan toegaat kan hier het Onderzoeksverslag van gevangenispsychiatrie in Oekraïense gevangenissen downloaden
