Geen enkel gesprek over suïcide zal ooit makkelijk gaan of vanzelf. Maar met de juiste gesprekstechnieken kom je als zorgverlener verder, dichter bij de kern en maak je het voor cliënten beter mogelijk om veel meer te delen, voorbij de aarzeling en schaamte die ze vaak tegenhoudt om de werkelijke aard en ernst van hun suïcidaliteit te benoemen.
Matthias Jongkind en Bart van den Brink ontwikkelden samen met GGZ Ecademy een nieuw leertraject om zorgverleners te helpen via juiste vragen en structuur veel meer effect te hebben. Vanuit hun eigen ervaring en praktijk hebben ze veel expertise op het gebied van suïcide en de preventie ervan. Jongkind is klinisch psycholoog en psychotherapeut, gediplomeerd trainer en supervisor in het onderwerp. Van den Brink is psychiater en hoofd behandelzaken in de acute psychiatrie, en geeft theologiestudenten les in gespreksvoering in de psychopathologie en basispsychologie. Hij promoveerde recent op het onderwerp suïcidaliteit in relatie tot zingeving en geloof.
Alle kennis die ze hebben én toepassen, hebben ze nu samengebald in een nieuwe module voor gesprekvoering bij suïcidepreventie. De CASE-benadering staat in deze nieuwe module centraal. ‘We zijn vanuit onze eigen praktijk gewend om deze methode al toe te passen. We merkten dat veel mensen die in de crisisopvang terechtkomen eigenlijk nogal eens de verkeerde vragen zijn gesteld. Betere gespreksvaardigheden, meer bewustwording en minder handelingsverlegenheid helpen bij betere preventie. Daar willen we met deze module aan bijdragen’, vertellen ze in een interview over de achtergrond, inhoud en het waarom van deze ontwikkeling.
Concrete vragen werken beter
Van den Brink legt uit: ‘Je wilt in een vroeg stadium zo dicht mogelijk bij je cliënt staan als er een vermoeden is van suïcidale gedachten. Dat betekent dat je wil weten waarom het verlangen naar rust of dat er “iets” stopt aanwezig is.’ Hoe concreter de vraag – daar gaat CASE-benadering vanuit – hoe beter je kan inschatten hoever iemand is in het suïcidale proces. Als voorbeeld geven Jongkind en Van den Brink vragen als hoe ziet een poging eruit, ben je al bij het spoor geweest, heb je al eens gekeken op dat ene dak en hoever liep je toen door. ‘Die soort vragen zijn heel belangrijk om echt te kunnen begrijpen wat er speelt en hoe de suïcidale toestand er bij iemand uitziet.’
Jongkind: ‘Een plan voor suïcide hebben mensen vaak helemaal niet ineens concreet, zo werkt het niet. Het komt voor dat ze het thuis niet meer uithouden, op hun werk, in deze wereld. Ze snuffelen eens rond bij het spoor, ze kijken op dat dak, iemand oriënteert zich zeg maar op methoden en treft soms ook wel voorbereidingen. Vragen stellen hoe ze zich voelen levert dan wel een gesprek op hoe slecht mensen zich voelen maar vaak hoor je niet hoe concreet iemand met suïcide bezig is. Daar zijn gerichte vragen voor nodig. Door samen te kijken naar hoever iemand al gegaan is in de oriëntatie op methoden en voorbereidende handelingen, breng je de ernst in kaart. Vervolgens ga aan de slag met een veiligheidsplan.’
De CASE-methode is een hulpmiddel, het is een set met interviewtechnieken die je kan toepassen als je als zorgverlener, in welke setting dan ook, vermoedt dat er suïcidegedachten zijn, hoe klein of groot ook. ‘Met deze technieken ga je dus vragen naar gedrag’, zegt Van den Brink. ‘En hoe dat gedrag er concreet uitziet. Daardoor maak je écht contact met je cliënt. Elke hulpverlener zou veel meer contact moeten kunnen maken op dit niveau.’ En, zegt Bart erbij: ‘Eigenlijk geldt dit niet alleen voor hulpverleners. Elk persoon in een responsieve en veerkrachtige samenleving zou in staat moeten zijn te vragen “En, vertel eens, hoe ziet dat er uit dan?” Voorbij de schaamte, want suïcide plegen is hartstikke moeilijk, dat vergeten we weleens.’
Zelfreflectie tijdens ontwikkeling
Jongkind en Van den Brink leerden tijdens het ontwikkelen van deze module en het trainen van mensen zelf ook nog best wat over zichzelf en hun vakgebied. Jongkind vertelt: ‘De vakopleiding tot trainer heeft echt mijn ogen geopend. Didactisch gezien is er met suïcidepreventietrainingen nog veel te winnen. Dan geven we onze deelnemers hapklare brokken, leggen iets uit, nemen ze bij de hand en gaan ervan uit dat ze het aangeleerde de dag erna zelf kunnen toepassen. Maar zo gaat het niet. We moeten als trainers meer aan modelling doen, aan deelnemers laten zien hoe een onderzoek naar de suïcidale toestand erin de praktijk uitziet. Men moet concreet aan de slag, voorbeelden en feedback krijgen, ook op verslaglegging. De vraag is hoe ze het morgen gaan toepassen, daaraan kun je concrete handelingen verbinden. We willen ze kennis meegeven, het zelf laten ervaren en leren doen.’
Dat dit werkt zien we ook weer terug in suïcidepreventie. De manier van vragen stellen in de CASE-methode is eigenlijk een interventie op zich en alleen daarom al waardevol. Dat is fascinerend om te zien. Van den Brink vult aan: ‘Dat gericht vragen is echt lastig, maar als je eenmaal het probleem op tafel hebt moet je echt volhouden als hulpverlener. Nog meer doorvragen naar concrete gedragingen.’ Jongkind geeft als voorbeeld de techniek de ‘vriendelijke veronderstelling’. Daarbij is bijvoorbeeld de vraag “Dacht je aan nog meer manieren?” vervangen door “En aan welke manier heb je nog meer gedacht?”. Van den Brink zegt tot slot: ‘Mensen voelen zich in deze setting beter gehoord en begrepen. In plaats van vragen wat het met iemand deed of wat hij of zijn voelde, moeten we echt toe naar dit soort gesprekstechnieken waarbij vermijding vaak kan worden voorkomen.’
Meer informatie over dit leertraject: https://ggzecademy.nl/product/gesprekstechnieken-bij-suicidepreventie.
Toepassen en blended learning
In dit leertraject gaan we specifiek in op de CASE-benadering. Je leert over gesprekstechnieken die kunnen helpen om de aard en de ernst van de suïcidaliteit helderder in beeld te krijgen. Het geeft je kennis volgens de laatste inzichten over het suïcidale proces bij cliënten.
Het leertraject geeft je in twee uur de basis van de gesprekstechnieken die horen bij de CASE-benadering. Wil je deze oefenen, in een supervisiesetting toepassen of feedback op de toepassing in de praktijk? Dat kan via blended learning-modules van Matthias Jongkind en Bart van den Brink. Kijk voor meer informatie op EHBS – voor professionals.
Tekst: Dominique van Dam
Suïcide Preventie Week
Tijdens de Suïcide Preventie Week (8-14 september 2025) komt er bij GGZ Ecademy iedere dag een nieuw, kort onderdeel beschikbaar over suïcide. Ook de rest van dit jaar gaan we verder in op suïcidepreventie. Dit jaar gaan we vooral in op de in april gepubliceerde richtlijn Suïcidaliteit en daarnaast op behandel- en gesprekstechnieken bij suïcidaliteit. De ene keer bekijk je een filmpje, de andere keer een webinar en weer een andere keer ga je aan de slag met een korte casus met enkele opdrachten.
Begin 2026 komt ook de module Narratief Interview uit bij GGZ Ecademy. Dit leertraject ontwikkelen we met 113 Zelfmoordpreventie.
Alle trainingen over het thema suïcidepreventie vind je hier.
Denk jij aan zelfdoding? Neem 24/7 gratis en anoniem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via 0800-0113 of chat op 113.nl.
